Του Λέανδρου Ρακιντζή
Οι παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις ξεσπούν ξαφνικά χωρίς προειδοποίηση, αλλά οι προϋποθέσεις για την επέλευση τους ωριμάζουν σιγά-σιγά και αρκεί μια ακόμα και τυχαία αφορμή για το ξέσπασμα τους. Τα σημάδια για την επέλευση τους τα αντιλαμβάνονται όχι μόνο οι επαΐοντες, που προειδοποιούν ακόμα και δημόσια τις κυβερνήσεις, και τους διεθνείς οικονομικούς παράγοντες, που θα μπορούσαν να λάβουν μέτρα, αλλά συνήθως δεν εισακούονται για λόγους πολιτικούς ή κόστους ή ακόμα, γιατί οι κρίσεις δημιουργούν ευκαιρίες κέρδους. Το ζητούμενο όμως στη παρούσα συγκυρία είναι να μην εξελιχθεί η ενεργειακή κρίση σε παγκόσμια οικονομική κρίση, γιατί πλην των οικονομικών θα προκύψουν και γεωπολιτικοί κραδασμοί με πολλαπλές συνέπειες.
Η ενεργειακή κρίση, που ξέσπασε πρόσφατα σχετικά με τον εφοδιασμό της παγκόσμιας αγοράς με ορυκτά καύσιμα, που οφείλεται στις τεράστιες αυξήσεις των τιμών τους από την περιορισμένη προσφορά τους, ιδίως του φυσικού αερίου, που αποτελεί το βασικό καύσιμο για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θέρμανσης και βιομηχανικής παραγωγής κυρίως στη Δυτική Ευρώπη, η οποία λόγω του περσινού σκληρού χειμώνα εξάντλησε τα αποθέματα της και η ζήτηση τους είναι αυξημένη εν όψει του φετινού χειμώνα, που προβλέπεται επίσης σκληρός ως και την μη δυνατότητα εξ αιτίας ανεπαρκών καιρικών συνθηκών αναπλήρωσης των ελλείψεων αυτών με καθαρή ενέργεια, έχει προκαλέσει σειρά παράπλευρων συνεπειών και έντονες ανησυχίες για μεγάλη οικονομική κρίση.
Η παρούσα ενεργειακή κρίση, που εμφανίζεται ότι προκλήθηκε από την μειωμένη προσφορά υγρών καυσίμων έναντι της αυξημένης ζήτησης τους που είχε σαν αποτέλεσμα την τεραστία άνοδο των τιμών, που σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς, όπως συνέβη σε προηγούμενες κρίσεις καυσίμων, θα ξεπερνιόνταν σε ένα νέο ψηλότερο επίπεδο ισορροπίας μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, οπότε λόγω των αυξημένων τιμών θα αυξάνονταν και η προσφορά με την αύξηση της παραγωγής, μέχρι που η προσφορά θα ξεπερνούσε τη ζήτηση και τότε θα είχαμε διόρθωση των τιμών προς τα κάτω.
Φαίνεται όμως ότι αυτή τη φορά δεν θα λειτουργήσει το σενάριο αυτό, γιατί η μειωμένη προσφορά κυρίως του φυσικού αερίου, όπου κυρίαρχος παραγωγός και παγκόσμιος προμηθευτής κατά 35% είναι η Ρωσία, σε αντίθεση με το πετρέλαιο που είναι η Σαουδική Αραβία και ο ΟΠΕΚ, δεν ήταν αποτέλεσμα προβλημάτων στη παραγωγή, αλλά πολιτική κίνηση ως διαπραγματευτικό όπλο και μέσο πιέσεως για να επιτύχει η Ρωσία από τη χειμαζόμενη από έλλειψη φυσικού αερίου Ευρώπη και κυρίως τη Γερμανία την έγκριση λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 2, κατά παράκαμψη της Ουκρανίας και επίλυση κάποιων άλλων διαφορών. Κάποια στιγμή το όλο ζήτημα θα λυθεί συμβιβαστικά με πολιτική λύση κατόπιν διεθνών διαπραγματεύσεων, που δεν έχουν αρχίσει επίσημα ακόμα και κανείς δεν γνωρίζει ούτε τη διάρκεια τους ούτε το αποτέλεσμα, αλλά είναι βέβαιο ότι στο τέλος τα εμπλεκόμενα μέρη κάτι θα πάρουν και θα τα βρουν, όπως γίνεται συνήθως. Εν τω μεταξύ όμως η Δυτική Ευρώπη σε όλα τα πεδία θα υποφέρει από έλλειψη ενέργειας και θέρμανσης σε εποχή χειμώνα και σε τελική ανάλυση από τις αυξημένες τιμές του φυσικού αερίου, που δεν πρόκειται να επανέλθουν στα προ κρίσεως επίπεδα, θα τις επιβαρυνθούν με κολοσσιαία ποσά οι καταναλωτές ακόμα και στη χώρα μας με επιβαρυντικές συνέπειες για την οικονομική ανάπτυξη των χωρών της Ε.Ε.
Φοβάμαι επίσης, ότι η συνολική διευθέτηση του ζητήματος θα επιβραδύνει την ολοκλήρωση του αγωγού φυσικού αερίου EastΜed, που θα διέρχεται από τη χώρα μας και θα προμηθεύει την Ευρώπη με φυσικό αέριο από τα οικόπεδα της Κύπρου, στη κατασκευή του οποίου αντιτίθεται η Ρωσία γιατί δεν τη συμφέρει να χάσει τη κυρίαρχη θέση της ως προμηθευτής με ότι αυτό συνεπάγεται. Φυσικά είναι περιττό να ρωτήσουμε τι συμβαίνει με τους δικούς μας υδρογονάνθρακες, γιατί θα πάρουμε τις συνηθισμένες απαντήσεις.
Οι συνέπειες από την ενεργειακή κρίση έγιναν ήδη αισθητές στη χώρα μας, όχι μόνο από τις μεγάλες αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και την εξωφρενικά τεράστια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, που επιβαρύνουν την παραγωγική διαδικασία και τη θέρμανση των νοικοκυριών ενόψει του επερχομένου κατά τις προβλέψεις σκληρού χειμώνα, που δεν αντισταθμίζονται από τις επιδοτήσεις και επιδόματα θέρμανσης, αλλά γιατί σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, και από την προσωπική αντίληψη των καταναλωτών, η ενεργειακή κρίση έχει συντελέσει ( domino effect) στη μεγάλη αύξηση των τιμών και του τιμαρίθμου κατά 13,1% και επιβαρύνει κατά πολύ το καλάθι της νοικοκυράς, τα βασικά αγαθά πρώτης ανάγκης, τις μεταφορές και άλλους κλάδους και υπηρεσίες, ενώ οι προοπτικές για περαιτέρω αυξήσεις τιμών είναι δυσοίωνες.
Επειδή τα περισσότερα καταναλωτικά αγαθά και οι πρώτες ύλες είναι εισαγόμενα αναγκαστικά ακολουθούν τις διεθνείς τιμές και καμιά κυβέρνηση δε μπορεί λόγω διεθνών συνθηκών και για οικονομικούς λόγους να τις διαφοροποιήσει. Θα μπορούσε όμως δίνοντας διάφορα κίνητρα να βοηθήσει να αναπτυχθεί η ελαφρά βιομηχανία και η γεωργία για να γίνει η χώρα στα προϊόντα αυτά αυτάρκης, όπως ήταν κάποτε. Επειδή φαίνεται, ότι παγκοσμίως θα υπάρξει κάποια στενότητα παραγωγής και διάθεσης τροφίμων, που οφείλεται στην αύξηση της τιμής των λιπασμάτων και του κόστους της μεταφοράς, καλό θα ήταν να ενθαρρυνθεί η ατομική καλλιέργεια μικροεκτάσεων και κήπων με γεωργικά προϊόντα και ζαρζαβατικά, που θα λειτουργήσει συμπληρωματικά.
Τέλος για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και οικονομικούς πρέπει να προτιμηθεί η παραγωγή καθαρής ενέργειας ακόμη και με παροχή κινήτρων για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στα νοικοκυριά.
*Ο κ. Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.
