Του Ανδρέα Ζαμπούκα 

Η νέα χρονιά για σχολεία και πανεπιστήμια, ξεκινάει τώρα. Και ως συνήθως, όλα πάνε προς το χειρότερο. Αναρωτιέμαι πολλές φορές, αν είμαστε η μοναδική χώρα στον δυτικό κόσμο, που αγνοεί τους νόμους της εξέλιξης, της "βαρύτητας", της φυσικής και γενικότερα, όλων αυτών των αρχών της προόδου που χαρακτηρίζουν τη φύση και το ανθρώπινο είδος. Έχω μάλιστα, την αίσθηση πως μόνο οι ισλαμικές κοινωνίες των διαλυμένων κρατών μπορεί να έχουν στην ουσία, φθίνουσα πορεία εξέλιξης στο εκπαιδευτικό τους σύστημα. 

Σε κάθε περίπτωση, αν μετρήσουμε τους δείκτες προσαρμογής των νέων ανθρώπων στην πολιτισμική και οικονομική πραγματικότητα, θα διαπιστώσουμε ότι βρισκόμαστε σε χειρότερη θέση, ίσως ακόμα κι από τη δεκαετία του 1950! Και αναφέρομαι στην επίδραση του εκπαιδευτικού συστήματος σε μαθητές και φοιτητές. Όχι στη γενική προσαρμογή της κοινωνίας στον δυτικό πολιτισμό, που ήρθε έτσι κι αλλιώς, με την κατανάλωση και την τεχνολογία. 

Ας προσέξουμε κάποια αναμφισβήτητα στοιχεία που στοιχειοθετούν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Η ανεργία των νέων καλπάζει, ξεπερνώντας σίγουρα το 50%. Η αυθαίρετη εξειδίκευση καταδίκασε πολλούς από αυτούς στη μετανάστευση στο εξωτερικό και τους υπόλοιπους σε αλλαγή δραστηριότητας. Και τέλος, απαξιώθηκε εδώ και δεκαετίες η χειρωνακτική εργασία, ως αποτέλεσμα μιας λαϊκιστικής αντίληψης που θέλει τον Έλληνα πρωταγωνιστή, σε κρατικοδίαιτα αστικά επαγγέλματα. 

Αλλά και όσοι νέοι εργάζονται, θα πρέπει να μας απασχολήσει που εργάζονται. Πόσοι παράγουν νέο εξαγώγιμο προϊόν και πόσοι συμμετέχουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις ή τουλάχιστον στην πρωτογενή παραγωγή; Επίσης πόσοι από αυτούς είναι σε θέση να υποστηρίξουν μία μακροπρόθεσμη παραγωγική θέση ή να μπορέσουν γρήγορα να ανταποκριθούν στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην οικονομία και στις ανάγκες της αγοράς. 

Δυστυχώς με μερικούς απλούς υπολογισμούς ανακαλύπτουμε ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των Ελλήνων μπορούν να ανταποκριθούν μαζί με το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον στις νέες συνθήκες της παγκόσμιας οικονομίας. Και είναι βέβαιο ότι τα σχολεία σε συνδυασμό με τα πανεπιστήμια, έχουν μεγάλο μερίδιο της ευθύνης γι' αυτό.

Εδώ και δεκαετίες η ελληνική οικονομία εμφανίζει φαινόμενα πληθωρισμού σε πολλά παραγωγικά μεγέθη. Θα έλεγε κανείς πως αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του κακού καπιταλισμού αφού δημιουργεί συνεχώς φούσκες, κατάλληλες μόνο για να πλουτίζουν οι λίγοι και να γεμίζουν με ψευδαισθήσεις οι πολλοί. Οι φούσκες εν τω μεταξύ, σχηματίζονται στην οικονομία, όταν η κοινωνία διαθέτει μεγάλα στρώματα καταναλωτών με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και έντονη ημιμάθεια. Το χρηματιστήριο, τα ακίνητα, και η εμμονή στα αστικά επαγγέλματα δείχνουν ότι η σύγχρονη ελληνική παιδεία προετοιμάζει ανώριμους πολίτες που συμπεριφέρονται ως πρόβατα για σφαγή.

Επιπλέον, η διάρκεια ζωής των ελληνικών επιχειρήσεων στατιστικά, είναι πολύ μικρότερος από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Κι εδώ, εκτός από τις επεμβάσεις του κράτους, σημαντική είναι και η παντελής έλλειψη επιχειρηματικής αγωγής από την βασική εκπαίδευση των Ελλήνων. Στα ελληνικά σχολεία, όχι μόνο δεν υπάρχει αντίστοιχο μάθημα αλλά η επιχειρηματικότητα αντιμετωπίζεται ως μάστιγα της κοινωνίας που διαφθείρει τα μέλη της...

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που συνδέει την παντελή έλλειψη οργάνωσης της τεχνικής εκπαίδευσης, με τον γιγαντισμό των πανεπιστημίων, είναι ο προσανατολισμός των νέων σε λάθος επαγγέλματα. Δεν υπάρχει κανένα εθνικό σχέδιο, μία έστω σοβαρή κρατική μελέτη που να προσδιορίζει τις ανάγκες της οικονομίας και να τη συνδέει με τον επαγγελματικό προσανατολισμό τους. Ούτε και τα πανεπιστήμια σχετίζονται άμεσα με την αγορά, την επιχειρηματική δράση και τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Από ό,τι φαίνεται, για το πολιτικό σύστημα που διοικεί τη χώρα, είναι αδιάφορη η συμμετοχή της έρευνας στην παραγωγική οικονομία της. Είναι επίσης αδιάφορη η δημιουργία βασικών υποδομών για ένταξη της επιστημονικής κοινότητας σε κερδοφόρες δράσεις που θα φέρουν νέες θέσεις εργασίας στους νέους. 

Αλλά το σημαντικότερο απ΄ όλα είναι η αδυναμία της ελληνικής εκπαίδευσης να δημιουργήσει έναν Έλληνα κοσμοπολίτη, εξωστρεφή, καινοτόμο και ελεύθερο από τα συμπλέγματα του παρελθόντος. Έναν σύγχρονο τύπο ανθρώπου που θα αισθάνεται έτοιμος να παράγει ΑΕΠ για την κοινωνία του. Αντίθετα, ολόκληρο το σύστημα διοικείται από φοβικά ανθρωπάκια, κολλημένα σε μια εθνοκεντρική και ξεπερασμένη παιδεία που παράγει φαντασιόπληκτους και κρατικοδίαιτους πολίτες, εντελώς απρόθυμους για συμμετοχή σε ένα ελεύθερο, δημιουργικό και παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης της οικονομίας. 

Πάντως, έχω την αίσθηση ότι ο χρόνος πλέον τελείωσε, όπως και ο τρόπος να επιβιώνεις χωρίς να παράγεις πλούτο. Μας πήραν χαμπάρι και δεν νομίζω να συνεχίσουν να μας συντηρούν ανέξοδα. Αν δεν αλλάξουμε άμεσα τον προσανατολισμό των νέων μέσα από την εκπαίδευση, οι αμείλικτοι αριθμοί θα φέρουν ένα αδιέξοδο μέλλον . 

Κρατάω μια εύστοχη δήλωση που έκανε πρόσφατα, ο Ντάισεμπλουμ: "Οι Έλληνες πρέπει να επιλέξουν αν θέλουν να γίνουν Νότια ή Βόρεια Κορέα". Προσοχή λοιπόν, γιατί η επιλογή ίσως δεν γίνει από μας αλλά από τις γενιές των ανέργων που μεγαλώνουν δίπλα μας.  

azampoukas@gmail.com