Των Ευθύμη Μαραμή - Μανόλη Καλλέργη

Η συζήτηση περί ενός παράλληλου μέσου πληρωμής δίπλα στο ευρώ για την καταπολέμηση του προβλήματος ρευστότητας είναι πολύ επίκαιρη. Όμως μπορεί έτσι εύκολα να εκδοθεί ένα «παράλληλο νόμισμα»; Θα έχει κάποια ποιοτική κάλυψη; Με δεδομένη την συνύπαρξη με το ευρώ θα υπάρξει ικανοποιητική ζήτηση προς αυτό ούτως ώστε να μην καταρρεύσει;

Η ιδέα ότι την έκδοση αυτή θα την αναλάβουν εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα τιτλοποιώντας ποιοτικά στοιχεία του ενεργητικού τους φαντάζει στην παρούσα στιγμή αρκετά δύσκολη έως αδύνατη. Η κεφαλαιακή τους επάρκεια είναι επικίνδυνα χαμηλή δεδομένου ότι οι δανειολήπτες αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα με την εξυπηρέτηση των δανείων τους ως απόρροια της κρίσης. Οι εγγυήσεις δε αυτών των χορηγήσεων, εκτός από το σαθρό νομικό τους καθεστώς, έχουν υποστεί λογιστικά καίριο πλήγμα λόγω του αποπληθωρισμού της οικονομίας. Μην ξεχνάμε επίσης ότι τα χορηγούμενα δάνεια προέρχονται από καταθέσεις και από δανεισμό κυρίως από την ΕΚΤ, στην οποία το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι ήδη εκτεθειμένο πάνω από 105 δισ. με αυξανόμενη τάση λόγω των εκροών καταθέσεων και την αύξηση του ELA. Τα μόνα δε (από λογιστική άποψη) ποιοτικά κεφάλαια που διαθέτουν αυτήν την στιγμή οι τράπεζες είναι πρακτικά τα ομόλογα του EFSF, πράγμα που ανεβάζει ακόμα πιο πολύ την εξάρτησή τους από το ευρωσύστημα. Άρα τα ιδιωτικά τραπεζικά ιδρύματα έτσι όπως έχουν σήμερα τα πράγματα πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να αναλάβουν ένα εγχείρημα έκδοσης νέου νομίσματος που απαιτεί πρωτίστως ποιοτικά κεφάλαια για κάλυψη, απαραίτητα για την θεμελίωση πίστης, φερεγγυότητας και την ύπαρξη ικανοποιητικής ζήτησης. Άλλες μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις εκτός τραπεζικού συστήματος που θα μπορούσαν να πάρουν το βάρος στις πλάτες τους δεν υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια. 

Για τα δημόσια ιδρύματα ούτε καν λόγος, για την παρούσα φάση τουλάχιστον, μιας και το ελληνικό δημόσιο ως νομικό πρόσωπο φέρει ένα δυσβάστακτο χρέος στις πλάτες του που απαγορεύει ανάληψη νέων υποχρεώσεων τέτοιου μεγέθους. Μην ξεχνάμε ότι έκδοση νέου χρήματος συνιστά υποχρέωση της εκδοτικής αρχής προς τον κάτοχο του. Υποσχετικές τύπου IOU, χωρίς καμία νομισματική κάλυψη και νομική δέσμευση, παραπέμπουν πιο πολύ σε κομφετί παρά σε μέσο που θα μπορούσε να ανταλλαγεί με ιδιοκτησία ή υπηρεσία.

Άρα σταθμίζοντας τις απαιτήσεις που εγείρονται για την κυκλοφορία ενός παράλληλου στο ευρώ μέσου πληρωμής και λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του χρέους θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτές δεν πληρούνται, τουλάχιστον όσο αφορά στην ανάμειξη διαδικασία εγχώριων ιδρυμάτων, ιδιωτικών ή δημόσιων.

Υπάρχει άλλη λύση;

Η μόνη που μπορεί να φανταστεί αυτήν την στιγμή κανείς είναι η εισαγωγή ενός ευρέως αποδεκτού, αποπληθωριστικού, αποκεντρωμένου και πρωτίστως χωρίς πολιτική επιρροή συναλλακτικού μέσου τύπου bitcoin, γιατί όχι αυτό το ίδιο. Ο αλγόριθμος του bitcoin είναι ό,τι πιο εξυπνότερο έχει αναπτυχθεί στην παγκόσμια οικονομία τα τελευταία 30 χρόνια, κι αυτό χωρίς την ενεργή συμμετοχή οικονομολόγων. Το κράτος εν προκειμένω το μόνο που έχει να κάνει είναι να μην εμποδίσει το bitcoin να γίνει νόμιμο μέσο συναλλαγών. Όλα τα υπόλοιπα μπορεί να τα αναλάβει η ίδια η πραγματική οικονομία. Στην θέση των τραπεζών θα υπάρχουν τα ανταλλακτήρια, ενώ το ρευστό θα αντικατασταθεί με bit-cards οι οποίες θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν παντού στην αγορά όπου υπάρχουν POS-τερματικά. Όταν εξαλειφτεί η υπάρχουσα αβεβαιότητα, οι πολίτες θα βγάλουν τα κρυμμένα ευρώ τους (υπολογίζονται πάνω από 10 δισ.) από τα στρώματα και θα τα ανταλλάξουν με bitcoins, προσφέροντας την απαραίτητη αρχική ρευστότητα στο όλο εγχείρημα.
 
Ακόμα και το ίδιο το δημόσιο θα μπορούσε ελλείψει ευρώ να αντικαταστήσει την μισθοδοσία του με bitcoins, προσαρμόζοντάς την στα πραγματικά έσοδα του και όχι στα δανεικά όπως γίνονταν μέχρι πρότινος στα χρόνια της εικονικής ευμάρειας.

Το μεταβατικό στάδιο αρχικώς θα είναι δύσκολο εξαιτίας της άγνοιας και του φόβου των πολιτών. Όμως όταν το νερό μπει στ΄ αυλάκι και καταλάβουν όλοι ότι το bitcoin τους προσφέρει την ασφάλεια εκείνη που ούτε ο "πολύς" Ντράγκι με τις ποσοτικές του επεκτάσεις θα μπορούσε ποτέ να εγγυηθεί, η χώρα θα έχει αποκτήσει, εκτός από ένα νέο υπερεθνικό συναλλακτικό μέσο, την χαμένη εθνική της αξιοπρέπεια.

Η παρερμηνεία του Νόμου του Gresham .  Όταν κυκλοφορούν δύο παράλληλα νομίσματα, το κακό νόμισμα διώχνει το καλό;
 
Τι μας λέει ο Friedrich Hayek:
 
"Ο Νόμος του Gresham θα ισχύσει μόνο για τα είδη των χρημάτων μεταξύ των οποίων η σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία επιβάλλεται από το νόμο."
 
Με ένα απλό παράδειγμα ώστε να γίνει κατανοητό, ο Αυστριακός οικονομολόγος κάνει μια αναγωγή στον χρυσό, ώστε να καταλάβει ο καθένας τι είναι καλό και κακό χρήμα. Συνεχίζει ο Hayek:
 
"Αν ο νόμος προβλέπει δύο είδη νομίσματος, ένα με ελάχιστη ποσότητα χρυσού και ένα με μεγαλύτερη, για την πληρωμή των χρεών και υποχρεώσει τους πιστωτές να δεχθούν το κέρμα της μικρότερης περιεκτικότητας σε χρυσό στη θέση αυτού με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα, οι οφειλέτες θα είναι, φυσικό να πληρώνουν μόνο με το πρώτο νόμισμα και θα βρούνε εναλλακτικές κερδοφόρες χρήσεις για το δεύτερο.
 
Με ελεύθερα διαμορφωμένες ισοτιμίες, όμως, η υποδεέστερη ποιότητα χρημάτων θα αποτιμάται στο χαμηλότερο ποσοστό και, ιδίως αν κινδυνεύει να μειωθεί περαιτέρω η τιμή του, οι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να απαλλαγούν από αυτό το συντομότερο δυνατόν. Η επιλογή θα κλίνει προς ό, τι θεωρείται ως το καλύτερο είδος χρημάτων μεταξύ εκείνων που εκδίδονται από τους διάφορους οργανισμούς, και θα διώξει γρήγορα τα χρήματα που είναι απρόσφορα, ακατάλληλα , ή άνευ αξίας." ^[1]
 
Την στιγμή αυτή, το ευρώ φαίνεται πως είναι ένα κακό νόμισμα για την Ελλάδα. Το αντιλαμβάνονται πλέον πολλοί, ασχέτως αν συμφωνούν η διαφωνούν για τους λόγους (οι οποίοι καθιστούν κακό νόμισμα το ευρώ). Η Ελληνική κυβέρνηση, αν πραγματικά ενδιαφέρεται για το δίκαιο όλων των Ελλήνων, θα πρέπει να επιτρέψει την ελεύθερη συναλλαγή με κάθε νόμισμα, σε χρυσό και σε ψηφιακό (bitcoin) με ελεύθερα κυμαινόμενες ισοτιμίες και να επιτραπεί η πληρωμή των υποχρεώσεων προς το κράτος με κάθε νόμισμα. Η αγορά τότε θα διώξει το κακό χρήμα και θα διατηρήσει το καλό. Διότι ο νόμος του Gresham λειτουργεί αντίστροφα από τις επικρατούσες ερμηνείες που του έχουν αποδοθεί, όταν δεν υπάρχει fixed ισοτιμία. Το Ελληνικό κράτος, μπορεί να εκδώσει το δικό του νόμισμα αν θέλει και να το θέσει στην κυκλοφορία και στην κρίση της αγοράς. Ίσως είναι η ευκαιρία να γίνει αντιληπτό, πόσο σημαντικό είναι να φύγει από τα χέρια του κράτους και της κεντρικής τράπεζας το μονοπώλιο του νομίσματος.
 
 
^[1] σελίδα 42 http://books.google.gr/books.
 
  
* O κ. Ευθύμης Μαραμής έχει διατελέσει επιχειρηματίας μεταποίησης μετάλλου, τουριστικών υπηρεσιών, ενώ σήμερα ασχολείται με επενδύσεις. Είναι ανεξάρτητος αναλυτής της Αυστριακής σχολής οικονομικών και κοινωνικής οργάνωσης.

** Ο κύριος Μανόλης Καλλέργης είναι προγραμματιστής ελ. Επαγγελματίας.