Του Uri Avnery

Το Τελ Αβίβ δεν έχει μετρό. Είναι ένα θέμα συζήτησης δεκαετιών. Διαδοχικοί δήμαρχοι έχουν υποσχεθεί την κατασκευή του. Όμως αλλοίμονο, ακόμα δεν υπάρχει μετρό.

Όταν ο ισραηλινός στρατός εισήλθε στη Λωρίδα της Γάζας και ανακάλυψε ότι υπήρχε ένα εντυπωσιακό σύστημα υπόγειων τούνελ, μια ιδέα αναδύθηκε: Γιατί να μην καλέσουμε τη Χαμάς να κτίσει το μετρό του Τελ Αβίβ; Έχει τη γνώση, τη τεχνολογία, τα σχέδια και το ανθρώπινο δυναμικό.

Όμως αυτός ο πόλεμος δεν είναι ανέκδοτο. Είναι μια τρομερή τραγωδία.

Μετά από 29 ημέρες μαχών (μέχρι στιγμής), ποιος έχει κερδίσει;

Φυσικά είναι πολύ νωρίς για να καταλήξουμε σε τελικά συμπεράσματα. Η εκεχειρία τινάχθηκε στον αέρα. Θα χρειαστούν μήνες ή και χρόνια για να συνοψίσουμε όλες τις συνέπειες. Όμως η ισραηλινή κοινή γνώμη έχει καταλήξει ήδη στα δικά της συμπεράσματα: Πρόκειται για ισοπαλία.

Από μόνο του αυτό το συμπέρασμα είναι ένα είδος θαύματος. Για έναν ολόκληρο μήνα οι πολίτες του Ισραήλ βομβαρδίστηκαν ανελλιπώς με προπαγάνδα. Κάθε μέρα, κάθε ώρα υποβλήθηκαν σε μια ατελείωτη ροή πλύσης εγκεφάλου.

Οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες υπαγόρευσαν μια εικόνα νίκης. Τα άρματα και τα μεταγωγικά που εξερχόντουσαν από τη Λωρίδα της Γάζας είχαν διαταγές να αναρτήσουν μεγάλες σημαίες. Όλες οι φωτογραφίες των στρατευμάτων που έφευγαν από τη Γάζα, έδειχναν χαρούμενους, χαμογελαστούς στρατιώτες. (Φαντάστηκα τα στρατεύματα να εξασκούνται για την έξοδο, με έναν επιλοχία να φωνάζει: «Εσύ εκεί, στρατιώτη Κοέν, διόρθωσε το χαμόγελο σου!»).

Σύμφωνα με την επίσημη γραμμή, ο ένδοξος στρατός μας πέτυχε όλους τους στόχους του. Η αποστολή επιτεύχθηκε. Η Χαμάς ηττήθηκε. Και όπως το έθεσε ένας εκ των «πολεμικών ανταποκριτών» μας: «Η Χαμάς σέρνεται στα τέσσερα για μια εκεχειρία».

Για αυτό το λόγο είναι (και ήταν) μεγάλη έκπληξη το γεγονός ότι στη πρώτη δημοσκόπηση μετά τις μάχες, το 51%, των ισραηλινών απάντησε ότι ο πόλεμος έληξε ισόπαλος . Μόνο το 36% απάντησε ότι κερδίσαμε, ενώ ένα 6% πιστεύει ότι η σύγκρουση τελείωσε με νίκη της Χαμάς.

Όταν ένας αντάρτικος οργανισμός που στη καλύτερη περίπτωση έχει 10.000 μαχητές, κατορθώνει να έρθει ισόπαλος με έναν από τους ισχυρότερους στρατούς στον πλανήτη, ο οποίος είναι εξοπλισμένος με τα πιο μοντέρνα όπλα, αυτό από μόνο του συνιστά νίκη.

Η Χαμάς όχι μόνο επέδειξε θάρρος κατά την διάρκεια των μαχών, αλλά και μια εκπληκτική εφευρετικότητα στις προετοιμασίες της, για αυτή τη σύγκρουση. Και ακόμα στέκεται όρθια.

Ο ισραηλινός στρατός από τη άλλη πλευρά, έδειξε ότι διαθέτει ελάχιστη φαντασία. Ήταν αρκετά απροετοίμαστος μπροστά σε αυτό το λαβύρινθο από τούνελ. Το απόλυτα πετυχημένο αντιπυραυλικό σύστημα «σιδηρούς θόλος», εφευρέθηκε (ή «αναπτύχθηκε») από πολίτες και εγκαταστάθηκε πριν οκτώ χρόνια από ένα πολίτη υπουργό Άμυνας, παρά την άρνηση του στρατού. Χωρίς αυτή την άμυνα, ο πόλεμος θα έδειχνε πολύ διαφορετικός.

Σαν σχολιαστής που τολμά να γράψει, ο στρατός έχει εξελιχθεί σε μια βαριά, δυσκίνητη συντηρητική μηχανή. Ακολουθεί τις καθιερωμένες του ρουτίνες, χωρίς να αναπτύσσει ειδικές ικανότητες. Στην ουσία το δόγμα του ήταν το σφυροκόπημα του άμαχου πληθυσμού μέχρι να τον υποτάξει, προκαλώντας όσο το δυνατόν περισσότερο θάνατο και καταστροφή, ώστε να αποτρέψει την «αντίσταση» για όσο δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στο Ισραήλ οι εικόνες της καταστροφής δεν προκαλούν συμπόνια. Το αντίθετο. Ο κόσμος είναι περήφανος για αυτές.

Στο τέλος και οι δύο πλευρές είχαν εξαντληθεί. Παρόλα αυτά στις διαπραγματεύσεις κατάπαυσης του πυρός στο Κάιρο, η Χαμάς δεν παραδόθηκε.

Για την ισραηλινή ηγεσία η μόνη εναλλακτική της υποχώρησης, ήταν η κατάκτηση όλης της Λωρίδας της Γάζας. Με αυτό τον τρόπο θα εξαλειφόταν η φυσική παρουσία της Χαμάς και θα καταστρεφόντουσαν οι υποδομές της. Αλλά ο στρατός εξέφρασε έντονες αντιρρήσεις και έπεισε επ’ αυτού την πολιτική ηγεσία. Υπολογίστηκε ότι ο ισραηλινός στρατός θα έχανε 1.000 άνδρες και όλη η Λωρίδα της Γάζας θα μετατρεπόταν σε ερείπια.

Πριν από 32 χρόνια το δίδυμο Begin-Sharon είχε βρεθεί αντιμέτωπο με το ίδιο δίλλημα. Η κατάκτηση της δυτικής Βηρυτού, είχε υπολογιστεί ότι θα κόστιζε τις ζωές 800 ισραηλινών στρατιωτών. Όπως τώρα το δίδυμο Netanyahu-Ya΄alon και τότε αποφάσισαν κατά της επιχείρησης.

Η ισραηλινή κοινωνία δεν έχει το «στομάχι» για να δεχθεί τόσες πολλές απώλειες. Και η διεθνής κατακραυγή για τη σφαγή αμάχων στη Γάζα θα ήταν τεράστια.

Έτσι για τώρα ο Netanyahu κάνει (ή «έχει κάνει») αυτό το οποίο είχε ορκιστεί ότι δεν θα έκανε ποτέ: Διεξαγάγει (ή «έχει διεξάγει») διαπραγματεύσεις με τη « κατάπτυστη τρομοκρατική οργάνωση» της Χαμάς.

Υπάρχει μια ψυχική ασθένεια που ονομάζεται paranoia vera. Κυρίαρχο σύμπτωμα της είναι το εξής: Ο ασθενής κάνει τρελές υποθέσεις ( η Γη είναι επίπεδη, ο Kennedy δολοφονήθηκε από εξωγήινους, οι Εβραίοι κυβερνούν τον κόσμο) και γύρω από αυτές δημιουργεί ένα ολόκληρο λογικό σύστημα. Όσο πιο λογικό είναι το σύστημα, τόσο περισσότερο νοσεί ο ασθενής.

Η τρέχουσα παράνοια του Ισραήλ σχετίζεται με τη Χαμάς. Το σύμπτωμα είναι ότι η Χαμάς είναι μια διαβολική τζιχαντιστική τρομοκρατική οργάνωση, ταγμένη στον αφανισμό του Ισραήλ. Όπως μάλιστα το έθεσε ένας δημοσιογράφος: «Μια συμμορία ψυχοπαθών».

Ολόκληρη η πολιτική του Ισραήλ βασίζεται σε αυτό το σύμπτωμα. Το ίδιο και ο πόλεμος.

Δεν μπορείς να συνομιλείς με τη Χαμάς. Δεν μπορείς να κάνεις ειρήνη μαζί της. Πρέπει να την εξολοθρεύσεις.

Αυτή η δαιμονική εικόνα δεν έχει καμία σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο.

Δεν μου αρέσει η Χαμάς. Δεν μου αρέσουν τα θρησκευτικά κόμματα επί το γενικότερο- ούτε στο Ισραήλ, ούτε στον Αραβικό κόσμο, ούτε πουθενά. Ποτέ δεν θα ψήφιζα κάποιο από αυτά.

Όμως η Χαμάς είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της παλαιστινιακής κοινωνίας. Στις τελευταίες εκλογές των παλαιστινίων, που έγιναν υπό την επίβλεψη της διεθνούς κοινότητας, κέρδισε τη πλειοψηφία. Όντως, δια της βίας ανέλαβε την εξουσία της Λωρίδας της Γάζας, αλλά αφού πρώτα είχε κερδίσει μια καθαρή πλειοψηφία στις εκλογές.

Η Χαμάς δεν είναι «τζιχαντιστική», υπό τη έννοια της al-Qaeda ή της ISIS. Δεν μάχεται για ένα παγκόσμιο χαλιφάτο. Είναι ένα παλαιστινιακό κόμμα, αποκλειστικά αφιερωμένο στην υπόθεση των παλαιστινίων. Αποκαλεί τον εαυτό της «η αντίσταση». Δεν έχει επιβάλει τον θρησκευτικό νόμο (τη «σαρία») στον πληθυσμό της Γάζα.

Όμως τι γίνεται με την ιδρυτική διακήρυξη της Χαμάς, η οποία απαιτεί την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ και περιέχει δηλητηριώδεις αντισημιτικές δηλώσεις;

Για εμένα, αυτό αποτελεί ένα απογοητευτικό deja vu. Και η PLO είχε μια ιδρυτική διακήρυξη που επίσης ζητούσε την καταστροφή του Ισραήλ. Αυτό διατυμπανίστηκε ατελείωτα από την ισραηλινή προπαγάνδα. Ένας αξιοσέβαστος καθηγητής και πρώην επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών του στρατού, ο Yehoshafat Harkabi, μιλούσε επ’ αυτού για χρόνια. Μόνο μετά την υπογραφή της συμφωνίας του Όσλο, ανάμεσα στο Ισραήλ και την PLO, έγιναν γνωστές επισήμως οι σχετικές ρήτρες αυτού του έγγραφου, παρουσία του προέδρου Bill Clinton.

Εξαιτίας των θρησκευτικών περιορισμών, η Χαμάς δεν μπορεί να υπογράψει μια συνθήκη ειρήνης. Αλλά όπως συμβαίνει με τους θρησκευόμενους ανθρώπους (ειδικά με τους Εβραίους κα τους Χριστιανούς), βρίσκουν τρόπους να υλοποιήσουν τις Θεϊκές εντολές. Ο ιδρυτής της Χαμάς, ο παράλυτος σεΐχης Ahmad Yassin (ο οποίος συνέταξε την ιδρυτική διακήρυξη της και δολοφονήθηκε από το Ισραήλ) είχε προτείνει μια 30ετή Hudna. Η Hudna είναι μια εκεχειρία καθαγιασμένη από τον Allah, η οποία μπορεί να ανανεώνεται μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία.

Ο Gush Shalom, ο ισραηλινός ειρηνευτικός οργανισμός στον οποίο ανήκω, για πρώτη φορά πριν από οκτώ χρόνια, απαίτησε από την κυβέρνηση μας να ξεκινήσει τις ειρηνευτικές συνομιλίες με τη Χαμάς. Εμείς από την πλευρά μας είχαμε μια σειρά φιλικών συζητήσεων με αρκετά ηγετικά μέλη της Χαμάς. Η τρέχουσα επίσημη γραμμή της Χαμάς είναι ότι αν ο Mahmoud Abbas πετύχει να υπογράψει (ή «φτάσει») σε μια συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ, η Χαμάς θα την αποδεχθεί- υπό την προϋπόθεση ότι θα επικυρωθεί με δημοψήφισμα.

Δυστυχώς, υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες ότι το Ισραήλ θα θεραπευθεί σύντομα από τη παράνοια του.

Υποθέτοντας ότι αυτός ο πόλεμος σύντομα θα έχει τελειώσει, τι θα παραμείνει;

Η πολεμική υστερία στην οποία βυθίστηκε το Ισραήλ κατά την διάρκεια αυτού του πολέμου, έφερε μαζί της και ένα αποκρουστικό κύμα φασισμού. Εξαγριωμένα πλήθη κυνηγούσαν άραβες στην Ιερουσαλήμ για να τους λυντσάρουν, δημοσιογράφοι όπως ο Gideon Levy χρειάστηκαν σωματοφύλακες, καθηγητές πανεπιστημίων που τόλμησαν να υπερασπιστούν την ειρήνη λογοκρίθηκαν ( δικαιώνοντας ένα παγκόσμιο ακαδημαϊκό μποϊκοτάζ) και καλλιτέχνες που εξέφρασαν την ήπια διαφωνία τους απολύθηκαν.

Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό αποτελεί ορόσημο στην παρακμή της ισραηλινής δημοκρατίας. Ακόμα ελπίζω ότι αυτό το κύμα κακού θα υποχωρήσει. Αλλά σίγουρα κάτι θα παραμείνει. Ο φασισμός έχει υποστεί κυρώσεις στον κυρίαρχο λόγο.

Ένα σύμπτωμα του φασισμού είναι ο μύθος «μαχαιρώματος στη πλάτη». Ο Αδόλφος Χίτλερ τον χρησιμοποίησε σε όλη την διαδρομή του προς την εξουσία. Ο ένδοξος στρατός μας ήταν στα πρόθυρα της νίκης όταν μια κλίκα (εβραίων) πολιτικών τον μαχαίρωσε στη πλάτη. Ο καθένας τώρα μπορεί να το ακούσει αυτό στο Ισραήλ. Οι γενναίοι στρατιώτες μας θα μπορούσαν να έχουν κατακτήσει όλη τη Λωρίδα της Γάζας, αν ο Netanyahu και τα ανδρείκελα του- ο υπουργός Αμύνης και ο Αρχηγός του στρατού- δεν είχαν δώσει την διαταγή για ατιμωτική υποχώρηση.

Αυτή τη στιγμή ο Netanyahu βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο δημοτικότητας. Ένα συντριπτικό ποσοστό 77% των εβραίων πολιτών επικρότησε τον τρόπο με τον οποίο διεξήγαγε τον πόλεμο. Αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει εν μία νυκτί. Η κριτική που τώρα ψιθυρίζεται, ακόμα και εντός της κυβέρνησης του, μπορεί να πάρει διαστάσεις.

Στο τέλος, ο Netanyahu μπορεί να καταβροχθισθεί από τις ίδιες υπέρ πατριωτικές φλόγες, τις οποίες αυτός τροφοδότησε.

Οι απαίσιες εικόνες της καταστροφής και του θανάτου που προήλθαν από τη Γάζα έκαναν βαθύτατη εντύπωση στο εξωτερικό. Δεν μπορούν να διαγραφούν έτσι απλά. Τα αντί ισραηλινά συναισθήματα θα παραμείνουν, κάποια χρωματισμένα με αναμφίβολο αντισημιτισμό. Ο (λανθασμένος) ισχυρισμός του Ισραήλ ότι είναι «το έθνος- κράτος των εβραίων» και η σχεδόν καθολική ταυτοποίηση των εβραίων της διασποράς με το Ισραήλ, αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην ενοχοποίηση όλων των εβραίων για τα κακώς κείμενα του Ισραήλ.

Οι επιπτώσεις στους Άραβες θα είναι πολύ χειρότερες. Για κάθε νεκρό παιδί, για κάθε κατεστραμμένο σπίτι, σίγουρα θα δημιουργηθούν νέοι «τρομοκράτες».

Πιθανώς να έχουν προκύψει και κάποια θετικά αποτελέσματα.

Αυτός ο πόλεμος δημιούργησε προσωρινά μια ασυνήθιστη συμμαχία ανάμεσα στο Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και την Παλαιστινιακή Αρχή.

* Ο Uri Avnery είναι συγγραφέας και ο μεγαλύτερος εν ζωή, 91 ετών, Ισραηλινός ακτιβιστής