Του Γρηγόρη Βουσβούνη

Στον επενδυτικό κόσμο από την εφεύρεση του αεροπλάνου έως και τώρα θεωρείται δεδομένο ότι οι αεροπορικές εταιρείες είναι ένας σίγουρος τρόπος για να χάσει ένας επενδυτής τα λεφτά του σε βάθος χρόνου. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι το επιχειρηματικό μοντέλο της συντριπτικής πλειοψηφίας των αεροπορικών εταιρειών είναι καταστροφικό σε βάθος χρόνου. 

Το επιχειρηματικό μοντέλο των αεροπορικών εταιρειών γενικότερα είναι ένας εφιάλτης για τους παρακάτω λόγους:

* Δεν έχουν κανένα έλεγχο πάνω στον κυριότερο παράγοντα του κόστους τους που είναι το πετρέλαιο.

* Δεν ελέγχουν τις τιμές των εισιτηρίων καθώς αυτές καθορίζονται από τον φθηνότερο ή πιο απελπισμένο ανταγωνιστή τους (όπου υπάρχει ανταγωνισμός φυσικά).

* Χρειάζονται τεράστια κεφάλαια για την απόκτηση των αεροπλάνων.

* Ο αριθμός των εν δυνάμει ανταγωνιστών είναι ατελείωτος καθώς οποιοσδήποτε έχει τα κεφάλαια μπορεί να ξεκινήσει μία αεροπορική εταιρεία (τουλάχιστον στις δυτικές χώρες). 

* Το προσωπικό είναι πολλές φορές υπό συνδικαλιστική καθοδήγηση (ειδικά στην Ευρώπη) κάνοντας το εργατικό κόστος ανελαστικό και πιθανή πηγή διατάραξης της ομαλής λειτουργίας της εταιρείας.

Αυτοί είναι οι βασικότεροι λόγοι για τους οποίους οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες αργά ή γρήγορα αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Τουλάχιστον έτσι ήταν η κατάσταση έως τώρα.

Εξελίξεις στην αγορά της Ελλάδας αλλά και των Η.Π.Α. έχουν δημιουργήσει μία νέα γενιά αεροπορικών εταιρειών οι οποίες ίσως έχουν –για πρώτη φορά στην ιστορία– την δυνατότητα να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους και να κατακτήσουν μακροπρόθεσμη κερδοφορία.

Πριν από λίγες μέρες ολοκληρώθηκε η εξαγορά της Olympic Air του ομίλου MIG (ΜΙΓ) από την Aegean Airlines(ΑΡΑΙΓ) με τίμημα 72 εκατ. ευρώ. Με αυτή τη συναλλαγή η Aegean γίνεται ο μοναδικός ουσιαστικά πάροχος για όλα τα αεροδρόμια της χώρας εκτός ίσως από αυτό της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης όπου δραστηριοποιούνται και άλλες εταιρείες του εξωτερικού.

Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία καθότι αλλάζει τελείως το μέχρι τώρα επιχειρηματικό μοντέλο της Aegean. Όντας πλέον μονοπώλιο σε αυτές τις τοπικές διαδρομές η Aegean μπορεί πλέον να ορίζει τέτοιες τιμές που θα εξασφαλίζουν την διαρκή κερδοφορία της, εξουδετερώνοντας την επιρροή εξωτερικών παραγόντων όπως η τιμή των καυσίμων και ο ανταγωνισμός. 

Βέβαια, η τιμολογιακή της δύναμη δεν είναι απεριόριστη καθώς έχει να ανταγωνιστεί και άλλα μέσα μεταφοράς όπως τα αυτοκίνητα, τα ΚΤΕΛ, τα πλοία και το τρένο. Η ουσία όμως παραμένει. Για πρώτη φορά μπορεί να λειτουργεί υπό διαρκή κερδοφορία σε αυτά τα δρομολόγια, εξασφαλίζοντας έτσι την μακροπρόθεσμη επιβίωση της εταιρείας και αξιοπρεπείς αποδόσεις στο κεφάλαιο των μετόχων της.

Κάτι παρόμοιο συνέβη πρόσφατα και στις Η.Π.Α. όπου συγχωνεύθηκαν η Delta Airlines με τη Northwest Airlines και η U.S. Airways με την American Airlines (η συγχώνευση των τελευταίων δύο είναι υπό εξέλιξη αλλά έχει πάρει τις απαραίτητες εγκρίσεις). Οι δύο νέες εταιρίες (Delta Airlines και American Airlines) θα είναι οι δυο μεγαλύτερες αεροπορικές εταιρείες στον κόσμο. Υπό τα νέα σχήματα οι δύο αυτές εταιρείες απολαμβάνουν μοναδικά πλεονεκτήματα.

Όπως και η Aegean στην Ελλάδα έτσι και αυτές στις Η.Π.Α. έχουν αποκτήσει καθεστώς defacto μονοπωλίων σε πολλά τοπικά δρομολόγια. Στις Η.Π.Α. λόγω των μεγάλων αποστάσεων το αεροπλάνο αποτελεί τη μοναδική βιώσιμη εναλλακτική για πολλούς τακτικούς ταξιδιώτες. Ως αποτέλεσμα οι δύο αυτές εταιρείες θα μπορούν να ανεβάσουν σημαντικά τις τιμές σε αυτές τις διαδρομές χωρίς να δουν σημαντική πτώση στην επιβατική τους κίνηση.

Προσθέστε σε αυτό και το διαπραγματευτικό πλεονέκτημα που έχουν έναντι των προμηθευτών τους λόγω μεγέθους και είναι πλέον εμφανές ότι το μέλλον μόνο αβέβαιο δεν είναι για αυτές τις αεροπορικές εταιρείες. Τα περιθώρια κέρδους τους πρόκειται να εκτοξευθούν σε ιστορικά ρεκόρ για τον κλάδο τους και οι αποδόσεις τους επί των επενδυμένων  κεφαλαίων τους θα ανέβουν σε πρωτόγνωρα επίπεδα. 

Αν οι κυβερνήσεις των κρατών μείνουν αμέτοχες σε αυτές τις εξελίξεις τότε είναι θέμα χρόνου να οδηγηθούμε σε ένα νέο επενδυτικό μοντέλο για τον αεροπορικό κλάδο. Λίγες εταιρείες μεγαθήρια θα ελέγχουν την πλειοψηφία της επιβατικής κίνησης και θα αποτελούν σταθερές μηχανές παραγωγής κερδών, ανεξάρτητες από τη διακύμανση του πετρελαίου και των άλλων παραγόντων που απειλούσαν την επιβίωση τους για σχεδόν 100 χρόνια.
 

* Ο κ. Βουσβούνης είναι Οικονομολόγος