Της Ελευθερίας Κούρταλη

Τα σημάδια μίας "φούσκας" που δημιουργείται σε διάφορα σημεία της αγοράς έχουν αυξηθεί το 2025 εν μέσω ισχυρής όρεξης για ανάληψη ρίσκου από τους επενδυτές, υψηλών αποτιμήσεων στις αγορές, αύξησης των κεφαλαιακών δαπανών σε κλάδους που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και συνεχιζόμενης ανάπτυξης στα κανάλια ιδιωτικού δανεισμού, επισημαίνει η Fitch Ratings σε νέα έκθεση. Η διχοτομία μεταξύ του ευνοϊκού περιβάλλοντος χρηματοδότησης και ρευστότητας και των άτονων μακροοικονομικών προοπτικών σημαίνει ότι ενδέχεται να υπάρχουν αυξανόμενοι κίνδυνοι κάποια "φούσκα" στα περιουσιακά στοιχεία να σκάσει το 2026.

Ειδικότερα, όπως επισημαίνει ο οίκος, η σταθερή άνοδος των αποτιμήσεων των παγκόσμιων μετοχών, τα χαμηλά πιστωτικά spreads εδώ και πολλές δεκαετίες, η ανάπτυξη νέων ιδιωτικών καναλιών δανεισμού και μια έξαρση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ανατρεπτικές τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης - εν μέσω επίμονα ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης και ρευστότητας - ενδέχεται να σηματοδοτούν αυξανόμενους κινδύνους φούσκας περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον, η διχοτομία μεταξύ ισχυρής απόδοσης της αγοράς και άτονων μακροοικονομικών συνθηκών υπογραμμίζει πιθανές ευπάθειες για την παγκόσμια πίστωση.

Η οικονομική και πιστωτική βάση της Fitch δεν περιλαμβάνει μια ξαφνική και ουσιαστική διόρθωση ούτε από μια ύφεση, ούτε από ένα σοκ στις κεφαλαιαγορές που θα οδηγούσε σε ξαφνική αυστηροποίηση των συνθηκών χρηματοδότησης και ρευστότητας.

Ωστόσο, ο οίκος έχει εντοπίσει πολλά βασικά θέματα που σχετίζονται με τους κινδύνους φούσκας και τις συστημικές εντάσεις που, εάν ενεργοποιηθούν, θα αυξήσουν τον κίνδυνο υποβαθμίσεων πολλών χωρών.

Αυτά τα θέματα περιλαμβάνουν:

•Τεντωμένες αποτιμήσεις της αγοράς/ευφορία που έχουν ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των κριτηρίων δανεισμού, αυξάνοντας την πιθανότητα απότομης διόρθωσης και ξαφνικής σύσφιξης των συνθηκών ρευστότητας.

•Η υπερβολικά μεγάλη και αυξανόμενη σημασία της επενδυτικής έκρηξης που σχετίζεται με την τεχνητή νοημοσύνη για την παγκόσμια οικονομία και τις κεφαλαιαγορές.

•Η μακροπρόθεσμη αύξηση του ιδιωτικού δανεισμού και η πιθανότητα ανάπτυξης άγνωστων ή κρυφών τομέων μόχλευσης.

•Αυξανόμενες ευπάθειες για τα κράτη σε ορισμένες ανεπτυγμένες αγορές, ως αποτέλεσμα του υψηλού και αυξανόμενου χρέους.

Απόκλιση οικονομίας-αγορών

Η απόκλιση μεταξύ της ισχυρής όρεξης ανάληψης ρίσκου από τους επενδυτές με τις άτονες οικονομικές προοπτικές και τις πολύ υψηλές αβεβαιότητες σε μακροοικονομικό επίπεδο υποδηλώνει μια πιθανή αποσύνδεση μεταξύ των αποτιμήσεων και των θεμελιωδών μεγεθών που καθοδηγούνται από την ευφορία της αγοράς, επισημαίνει η Fitch.

Οι χρηματιστηριακοί δείκτες στις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ευρωζώνη έχουν αυξηθεί κατά διψήφια ποσοστά από την αρχή του έτους. Οι αποτιμήσεις για τον S&P 500 σε όρους P/E, έχουν αυξηθεί πάνω από τον 30ετή μέσο όρο. Αυτό είναι ασυνήθιστο δεδομένων των ισχυρών κερδών, καθώς ιστορικά μια τέτοια αύξηση οφείλεται περισσότερο στη συρρίκνωση των κερδών. Σε όρους κυκλικά προσαρμοσμένων κερδών, οι αποτιμήσεις είναι ακόμη πιο αποκλίνουσες σε σχέση με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο.

Για τα ομόλογα, τα πιστωτικά spreads σε βασικούς δείκτες επενδυτικής βαθμίδας, υψηλής απόδοσης και αναδυόμενων αγορών συνεχίζουν να διαπραγματεύονται κοντά σε χαμηλά επίπεδα πολλών δεκαετιών. Οι πρωτογενείς αγορές κατέγραψαν ράλι λόγω της ισχυρής ζήτησης των επενδυτών, με τις εταιρικές εκδόσεις των ΗΠΑ να αυξάνονται κατά 9% από την αρχή του έτους και να αναμένεται να ξεπεράσουν όλα τα έτη εκτός από το 2020.

Ταυτόχρονα, το μακροοικονομικό περιβάλλον είναι αδύναμο, τονίζει ο οίκος. Οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας επιβραδύνονται, επισημαίνει, με την ανάπτυξη το 2025 να μειώνεται κάτω από το 2% και 5% αντίστοιχα. Δεν προβλέπει ουσιαστική ανάκαμψη το 2026, με την ανάπτυξη των ΗΠΑ να παραμένει κάτω από το 2% και την Κίνα να επιβραδύνεται περαιτέρω, πλησιάζοντας το 4%.

Εκτός από την έλλειψη οικονομικής δυναμικής, το περιβάλλον κινδύνου είναι αυξημένο. Η πολιτική αβεβαιότητα είναι σημαντική, με την αστάθεια των δασμών των ΗΠΑ να παραμένει ένα επίμονο θέμα. Η συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά, η οποία περιλαμβάνει δύο από τους τρεις μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, πρόκειται να επαναδιαπραγματευτεί το 2026. Επιπλέον, υπάρχει σημαντικά υψηλότερος πραγματικός δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ σε σχέση με πέρυσι. Οι νέες εμπορικές συμφωνίες των ΗΠΑ είναι είτε προσωρινές, όπως στην περίπτωση της Κίνας, είτε δεν έχουν δοκιμαστεί με την πάροδο του χρόνου, όπως συμβαίνει με την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο γεωπολιτικός κίνδυνος παραμένει επίσης σημαντικός, υπογραμμίζει η Fitch, ενώ οι αβεβαιότητες από θεμελιώδεις αναταραχές σε όλα, από την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ έως την άνοδο της ανατρεπτικής τεχνολογίας, υπογραμμίζουν την πιθανότητα ξαφνικών σοκ και ανατιμολόγησης, ειδικά δεδομένων των αποτιμήσεων της αγοράς που φαίνεται να προϋποθέτουν μια ευνοϊκή λειτουργική προοπτική.

Μια τέτοια πιθανή πηγή σοκ θα μπορούσε να είναι η αγορά κρατικού χρέους, τονίζει ο οίκος, όπου η αύξηση του χρέους και η επίμονη αδυναμία ή απροθυμία αντιμετώπισης μεγάλων ελλειμμάτων σε ορισμένες χώρες έχουν αυξήσει τους κινδύνους ενός σοκ στην αγορά ομολόγων. Οι εξάρσεις ευαισθησίας των τιμών των ομολόγων, όπως αποδείχθηκε και στην αγορά ομολόγων του Ηνωμένου Βασιλείου το 2022 λόγω της πολιτικής της Λιζ Τρας και με την και η σύγκλιση των γαλλικών πιστωτικών spreads με τα ευρωπαϊκά ομόλογα χαμηλότερης πιστοληπτικής αξιολόγησης το 2025, αν και παραμένουν συγκρατημένες, υπογραμμίζουν την πιθανότητα μεγαλύτερης μεταβλητότητας.

Ένα φρένο των επενδύσεων στην τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να υπονομεύσει την ανάπτυξη και τις αποτιμήσεις

Η αύξηση των επενδύσεων σε υποδομές και εταιρείες που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί σημαντικό παράγοντα που οδήγησε στην απόδοση αγοράς και στην οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ το 2025, σημειώνει η Fitch. Οι κεφαλαιακές δαπάνες μεταξύ τεσσάρων από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας έχουν υπερδιπλασιαστεί σε λιγότερο από δύο χρόνια, φτάνοντας τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια, χρηματοδοτούμενες με έναν συνδυασμό αυξητικού χρέους, κοινοπραξιών και έκδοσης μετοχών.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποδεικνύεται ήδη μια μετασχηματιστική τεχνολογία, αλλά υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα ως προς την έκταση και την κλίμακα της διαταραχής που θα προκαλέσει στην οικονομία, την αγορά εργασίας και τις επιχειρήσεις, επισημαίνει ο οίκος. Όπως όλες οι νέες τεχνολογίες γενικής χρήσης, θα υπάρξουν σημαντικοί νικητές και ηττημένοι, με τον ταχύ ρυθμό αλλαγής να είναι πιθανό να οδηγήσει σε μεγαλύτερη δημιουργική καταστροφή από ό,τι σε τυπικούς κύκλους. Υπάρχει σημαντική αξία στην ΑΙ, αλλά η υπερεπένδυση και η υπερεκτίμηση αποτελούν σημαντικό κίνδυνο με πιθανές περιόδους διόρθωσης και συγκράτησης, προειδοποιεί η Fitch. 

Η ιδιωτική πίστωση θα μπορούσε να ενισχύσει τους κίνδυνους από ένα σοκ

Η Fitch υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι η ιδιωτική πίστωση από μόνη της δεν αποτελεί συστημικό κίνδυνο για το χρηματοπιστωτικό σύστημα και η κατηγορία περιουσιακών στοιχείων δεν βρίσκεται σε φούσκα, ακόμη και με την υψηλή, διατηρήσιμη ανάπτυξή της την τελευταία δεκαετία και με ορισμένα χαρακτηριστικά που μοιάζουν με φούσκα να αναδύονται. Τα παγκόσμια ιδιωτικά πιστωτικά περιουσιακά στοιχεία υπό διαχείριση ανήλθαν σε 2,1 τρισεκατομμύρια δολάρια  στα τέλη του 2024, σύμφωνα με την Preqin. Αυτό παραμένει μικρό σε σύγκριση με το χρηματοπιστωτικό σύστημα στο σύνολό του.

Ωστόσο, το ιδιωτικό πιστωτικό σύμπαν αυξάνεται σε εμβέλεια και πολυπλοκότητα και, δεδομένης της σχετικής αδιαφάνειάς του, ένα εξωγενές σοκ θα μπορούσε να αποκαλύψει κανάλια μετάδοσης που θα μπορούσαν να ενισχύσουν το σοκ και να οδηγήσουν σε ευρύτερες αρνητικές επιπτώσεις τόσο στους δανειολήπτες όσο και στους δανειστές, τονίζιε ο οίκος. Τα συνταξιοδοτικά και κρατικά επενδυτικά ταμεία, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι τράπεζες, ακόμη και οι ιδιώτες επενδυτές θα μπορούσαν να επηρεαστούν.