Της Ελευθερίας Κούρταλη 

Οι αποτιμήσεις των μετοχών φαίνονται "φουσκωμένες", οι αγορές ομολόγων είναι ασταθείς και οι συναλλαγματικές αποκλίσεις αυξάνονται. Όλα αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο μιας ισχυρής διόρθωσης και το 2026, όπως εκτιμά η Moody’s Analytics παρά τις ισχυρές πιέσεις που έχουν ήδη βιώσει οι αγορές στο τελευταίο τρίμηνο του 2025. Οι εμπορικές αναταράξεις, οι ασταθείς χρηματοπιστωτικές αγορές, η επιβράδυνση της Κίνας και της παγκόσμιας οικονομίας και οι συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, προετοιμάζουν το σκηνικό για μια δύσκολη χρονιά, όπου "πολλά μπορεί να πάνε στραβά", προσθέτει ο οίκος.

Ειδικότερα, σε νέα έκθεση για τις παγκόσμιες προοπτικές, η Moody’s Analytics επισημαίνει πως η παγκόσμια οικονομία τα πήγε καλύτερα από το αναμενόμενο το πρώτο εξάμηνο του 2025, καθώς οι εταιρείες προετοιμάστηκαν ενόψει των επικείμενων αυξήσεων των δασμών των ΗΠΑ, συνεπώς η  άνθηση των εξαγωγών "κολάκευσε" τα στοιχεία ανάπτυξης.

Ωστόσο, με τους υψηλότερους δασμούς να έχουν "κλειδώσει" πλέον, η αισιοδοξία υποχωρεί, σημειώνει ο οίκος, με την βιομηχανική παραγωγή και τις εξαγωγές να χάνουν την ορμή τους. Η ανάπτυξη θα μειωθεί το 2026, όπως εκτιμά, με την αρνητική επίδραση να είναι πιθανό να επεκταθεί και στο 2027.

Δασμολογική καταιγίδα και ελιγμοί

Το εμπόριο ήταν το κύριο μέτωπο που διαμόρφωσε την πορεία του 2025, τονίζει η Moody’s. Η εμπορική πολιτική των ΗΠΑ πήρε τη μορφή ζιγκ-ζαγκ καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Οι εισαγωγικοί δασμοί των ΗΠΑ εκτοξεύτηκαν σε σχεδόν τιμωρητικά επίπεδα στις αρχές Απριλίου, υποχώρησαν τον ίδιο μήνα, ανέκαμψαν τον Ιούλιο και στη συνέχεια τακτοποιήθηκαν με μια σειρά εμπορικών συμφωνιών της τελευταίας στιγμής. Ακολούθησε περισσότερο δράμα τον Οκτώβριο. Η Κίνα κινήθηκε για να αυστηροποιήσει τους ελέγχους στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και η Ουάσιγκτον αντέδρασε μιλώντας για επιπλέον δασμό 100%.

Οι εντάσεις μετριάστηκαν μετά τη συνάντηση του Τραμπ και του Σι Τζινπίνγκ στο περιθώριο της συνόδου κορυφής APEC στη Νότια Κορέα. Η συνάντηση ήταν το κεντρικό σημείο της περιοδείας του Τραμπ στην Ασία στα τέλη Οκτωβρίου - αρχές Νοεμβρίου. Αυτή η περιοδεία τον οδήγησε επίσης στη σύνοδο κορυφής ASEAN στη Μαλαισία και στην Ιαπωνία.

Και στα μέσα Νοεμβρίου, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν δασμολογικές απαλλαγές για γεωργικά προϊόντα που κυμαίνονται από τον καφέ μέχρι το βόειο κρέας και τα λιπάσματα.

Η συνάντηση Τραμπ-Σι οδήγησε σε προσωρινή κατάπαυση του πυρός, με τις δύο πλευρές να αποσύρουν τις πιο σκληρές εμπορικές απειλές τους, ενώ ένας ακόμη γύρος συνομιλιών υψηλού επιπέδου φέρεται να βρίσκεται σε εξέλιξη, με τους δύο να στοχεύουν να συναντηθούν ξανά στις αρχές του 2026.

Ανοιχτά ερωτήματα

Οι συμφωνίες των ΗΠΑ σε άλλες χώρες κινήθηκαν σε διαφορετικά επίπεδα. Οι στάσεις του Τραμπ στο Τόκιο και τη Σεούλ οδήγησαν σε δεσμεύσεις συνεργασίας σε θέματα επενδύσεων, τεχνολογίας, άμυνας και κρίσιμων ορυκτών, αλλά οι λεπτομέρειες ήταν ελάχιστες.

Η βασική νίκη της Νότιας Κορέας ήταν η εξασφάλιση δασμών 15% στις εξαγωγές αυτοκινήτων προς τις ΗΠΑ. Η Ιαπωνία περιόρισε τις αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ. Και για τις δύο κυβερνήσεις, αυτό ήταν πιθανώς το καλύτερο αποτέλεσμα που προσφερόταν: επαναβεβαιωμένες συμμαχίες και ευρεία οικονομική συνεργασία. Αλλά υπήρχαν ελάχιστες απτές εξελίξεις στα πιο ακανθώδη ζητήματα, όπως το μέγεθος, η χρηματοδότηση και η διακυβέρνηση των μαζικών επενδυτικών δεσμεύσεων.

Το σκέλος της περιοδείας του Τραμπ στην Ασία στη Νοτιοανατολική Ασία ακολούθησε το ίδιο σενάριο. Ο Τραμπ υπέγραψε τέσσερις συμφωνίες, αλλά μόνο η Μαλαισία και η Καμπότζη εξασφάλισαν πλήρεις συμφωνίες. Όλες ευνοούσαν τις ΗΠΑ και περιλάμβαναν παραχωρήσεις στην πρόσβαση στην αγορά για βασικούς τομείς, αγορές αμερικανικών αγαθών όπως τσιπ και αεροσκάφη Boeing, και επενδυτικές δεσμεύσεις, μεταξύ άλλων.

Ο ρόλος της αγοράς συναλλάγματος

Παρόλο που οι τελευταίες εξελίξεις στις αμερικανικές δασμολογικές ρυθμίσεις θα φέρουν κάποια ανακούφιση, οι δασμοί θα εξακολουθούν να βλάπτουν τις οικονομίες, τονίζει η Moody’s. Η ανάπτυξη που βασίζεται στις εξαγωγές αποτελεί τη ραχοκοκαλιά πολλών ασιατικών οικονομιών, ένα μοτίβο που η πανδημία μόνο ενίσχυσε. Ωστόσο, οι συναλλαγματικές διακυμάνσεις μετριάζουν το πλήγμα από τους αμερικανικούς δασμούς.

Τα νομίσματα της Ασίας-Ειρηνικού έχουν βυθιστεί πολύ κάτω από τους μέσους όρους τους πριν από την πανδημία. Το γεν έχει υποχωρήσει περισσότερο από 30% από το 2019. Το νοτιοκορεατικό γουόν έχει χάσει περίπου 20%. Αυτή η υποτίμηση αντισταθμίζει ένα σημαντικό μέρος των δασμών εισαγωγών των ΗΠΑ, ύψους περίπου 15%.

Αντίθετα, η Ευρώπη δεν λαμβάνει τέτοια ανακούφιση. Οι περισσότερες οικονομίες της ΕΕ αντιμετωπίζουν δασμούς παρόμοιους με αυτούς που επιβάλλονται στις ανεπτυγμένες ασιατικές οικονομίες, αλλά το ευρώ έχει ενισχυθεί αντί να αποδυναμωθεί, αυξάνοντας την αρνητική επίδραση των δασμών, όπως επισημαίνει ο οίκος,

Πληθωρισμός

Εντωμεταξύ, όπως σημειώνει η Moody’s, οι δασμοί και οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών έχουν επίσης διαταράξει τη δυναμική του πληθωρισμού. Στις ΗΠΑ, οι υψηλότεροι δασμοί αυξάνουν το κόστος των εισαγωγών, τροφοδοτούν τον πληθωρισμό τιμών παραγωγού και καταναλωτή, επιβαρύνουν την ανάπτυξη και επιδεινώνουν τις συνθήκες απασχόλησης.

Αλλού, η ασθενέστερη ανάπτυξη και οι χαμηλότερες τιμές των εμπορευμάτων θα οδηγήσουν σε υποχώρηση του πληθωρισμού. Αυτά θα είναι ευπρόσδεκτα νέα σε οικονομίες όπου οι μετρήσεις του πληθωρισμού βρίσκονται πάνω από τους στόχους των κεντρικών τραπεζών, αλλά ανεπιθύμητα νέα σε μεγάλο μέρος της Ασίας, όπου ο πληθωρισμός είναι ήδη πολύ χαμηλός. Η Κίνα και η Ταϊλάνδη προσπαθούν στην πραγματικότητα να καταπολεμήσουν τον αποπληθωρισμό.

Η Κίνα έχει "κολλήσει"

Ο αποπληθωρισμός είναι σύμπτωμα της βαθύτερης οικονομικής δυσπραγίας της Κίνας, σημειώνει ο οίκος. Παρόλο που η μηχανή εξαγωγών της χώρας λειτουργεί - παράγοντας ετήσιο εμπορικό πλεόνασμα άνω του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων ετησίως - η εγχώρια οικονομία βρίσκεται σε χάος. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη έχει διαλυθεί, η ανεργία των νέων είναι υψηλή και η αγορά ακινήτων βρίσκεται σε ύφεση. 

Το πραγματικό ΑΕΠ πιθανότατα θα επιτύχει τον στόχο του 5% φέτος, αλλά η ονομαστική επέκταση θα είναι πολύ πιο μέτρια, εκτιμά η Moody’s, δεδομένης της πτώσης των τιμών. Αναμένει ότι το ονομαστικό ΑΕΠ της Κίνας θα αυξηθεί μόλις κατά 3,8% το 2025, ποσοστό που είναι βραδύτερο από τον ονομαστικό ρυθμό ανάπτυξης της Ιαπωνίας, ο οποίος αναμένεται στο 4,5%.

Φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης;

Μια οικονομία που θα ξεπεράσει την Κίνα σε όρους πραγματικής ανάπτυξης το 2025 είναι η Ταϊβάν. Η Moody’s αναμένει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 6,4% στη χώρα φέτος, καθώς η άνθηση της τεχνητής νοημοσύνης έχει ενισχύσει τις αποστολές ημιαγωγών αιχμής που κατασκευάζονται από τον γίγαντα των τσιπ TSMC.

Η άνθηση της τεχνητής νοημοσύνης έχει επίσης ενισχύσει φέτος τις χρηματιστηριακές αγορές. Η ευφορία των επενδυτών ανέβασε τις αποτιμήσεις σε επίπεδα που είχαν παρατηρηθεί τελευταία φορά κατά τη διάρκεια της φούσκας των dotcom της δεκαετίας του 1990. Οι φουσκωμένες αποτιμήσεις σε ένα περιβάλλον όπου οι πραγματικές οικονομίες καταρρέουν σημαίνουν μόνο ένα πράγμα και αυτό είναι μία απότομη διόρθωση, τονίζει ο οίκος.

Προοπτικές 2026-2027

Όσον αφορά τις προοπτικές του νέου έτους, η Moody’s Analytics προβλέπει πως η παγκόσμια ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί στο 2,5% το 2026 και στο 2,6% το 2027, από εκτιμώμενο 2,7% το 2025 και ανάπτυξη 2,8% το 2024. Η επιβράδυνση του εμπορίου και των επενδύσεων είναι οι κύριοι υπεύθυνοι, όπως τονίζει.

Η ανάπτυξη των ΗΠΑ θα είναι κατά μέσο όρο λιγότερο από 2% από το 2025 έως το 2027, πολύ μακριά από τον ρυθμό σχεδόν 3% του 2024. Η Ευρώπη και η Ασία θα… σκοντάψουν καθώς οι εξαγωγές θα αποδυναμωθούν, με τη δημοσιονομική πολιτική να βοηθά να τεθεί ένα όριο για την ανάπτυξη στην Ευρώπη. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Ασία θα είναι πιο απρόθυμοι να προσφέρουν στήριξη. Η αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας θα επιβραδυνθεί σε λίγο κάτω από 4,5% το 2026, από εκτιμώμενο 4,9% το 2025.

Κίνδυνοι

Όσον αφορά τους κινδύνους, η Moody’s τονίζει πως το εμπόριο εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια ανησυχία. Οι πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες προσφέρουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση, αλλά αφήνουν τις βασικές διαφορές ανεπίλυτες. Το βασικό της σενάριο υποθέτει ότι δεν θα υπάρξει κλιμάκωση των εμπορικών τριβών. Ωστόσο, οι περιοδικές εξάρσεις που ακολουθούνται από προσωρινές λύσεις είναι πιθανό να τροφοδοτήσουν ένα επίμονο υποκείμενο ρεύμα αβεβαιότητας. Οι προηγμένες οικονομίες, οι οποίες ήδη πιέζονται από τον κινεζικό ανταγωνισμό (και το υψηλότερο κόστος ενέργειας στην περίπτωση της Ευρώπης), είναι οι πιο εκτεθειμένες.

Οι αγορές αποτελούν μια άλλη μεγάλη ανησυχία, τονίζει ο οίκος. Οι αποτιμήσεις των μετοχών είναι φουσκωμένες, οι αγορές ομολόγων είναι νευρικές και οι νομισματικές αποκλίσεις αυξάνονται. Όλα αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο μιας νέας απότομης διόρθωσης.

Και μετά υπάρχει η γεωπολιτική. Τα σημεία ανάφλεξης, από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας μέχρι το Στενό της Ταϊβάν, θα μπορούσαν να αναζωπυρωθούν, εκτρέποντας την παγκόσμια οικονομία από την πορεία της.