Της Ελευθερίας Κούρταλη

Αν και η αναταραχή στις αγορές μετοχών και ομολόγων από τους δύο νέους κίνδυνους που προστέθηκαν την τελευταία εβδομάδα ήταν περιορισμένη, οι αναλυτές προειδοποιούν πως αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι το πολιτικό και το οικονομικό ρίσκο σε καμία περίπτωση δεν έχουν εξαφανιστεί. Η νέα πολιτική κρίση στη Γαλλία, που πυροδότησε η απόφαση του Γάλλου πρωθυπουργού Φρανσουά Μπαϊρού να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης, η οποία και εκτιμάται ότι οδηγεί σε βέβαιη κατάρρευση της κυβέρνησης, σε συνδυασμό με την ένταση του "θορύβου" γύρω από την ανεξαρτησία της Fed, έπειτα από την "απόλυση" του μέλους του Δ.Σ. της Fed, Λίζα Κουκ, την οποία επιδιώκει ο Τραμπ, δοκιμάζουν εκ νέου επενδυτές και αγορές. Ουσιαστικά αυξάνουν την ήδη υψηλή αβεβαιότητα που υπάρχει λόγω των δασμών και του γεωπολιτικού σκηνικού, υπογραμμίζοντας πως η πολιτική αποτελεί έναν από τους μεγάλους αστάθμητους παράγοντες που μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω. Και όλα αυτά λίγο πριν ξεκινήσει αυτό που ιστορικά έχει αποδειχτεί ένα από τα πιο δύσκολα δίμηνα του έτους για τις αγορές, το διάστημα Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου.

Οι αγορές δεν θα μπορέσουν να αγνοήσουν τον κίνδυνο "Γαλλία"

Οι αγορές δεν αντέδρασαν με κάποιο ισχυρό sell-off στις εξελίξεις της τελευταίας εβδομάδας, καθώς είχαν σε κάποιο βαθμό αποτιμήσει ότι έρχεται αναταραχή τόσο στη Γαλλία όσο και στα "θεμέλια" της Fed, η οποία απλά ήρθε νωρίτερα με έναν μικρό αιφνιδιασμό, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι όλα είναι ρόδινα. 

Οι προειδοποιήσεις για χάος προσεχώς στη γαλλική οικονομία και ακόμα και για πιθανότητα προσφυγής στο ΔΝΤ, όπως είπε ο υπουργός Οικονομικών (αν και στη συνέχεια χαμήλωσε τους τόνους λέγοντας πως δεν υπάρχει κίνδυνος οικονομικής κρίσης), τη στιγμή που Γαλλία είναι ήδη αντιμέτωπη με εκτόξευση του δείκτη χρέους και του ελλείμματος, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις των εξελίξεων στη Fed δεν είναι "στοιχεία" τα οποία θα μπορέσουν να αγνοήσουν για πολύ οι αγορές. Επιπλέον, τα δημοσιονομικά δεν είναι κίνδυνος μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ.

Η ανάγκη της Γαλλίας να μειώσει το έλλειμμά της είναι ένα μακροχρόνιο και εξαιρετικά πολιτικά αμφιλεγόμενο θέμα. Η επιβολή του Προϋπολογισμού του 2025 χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση πέρυσι οδήγησε στην κατάρρευση της προηγούμενης κυβέρνησης μειοψηφίας του Μισέλ Μπαρνιέ. Ο Μπαϊρού επιδιώκει τώρα να "περάσει" έναν Προϋπολογισμό του 2026 που θα περιέχει περίπου 44 δισ. ευρώ σε δημοσιονομική σύσφιξη, με τις προτάσεις του να περιλαμβάνουν το πάγωμα των δαπανών για την κοινωνική πρόνοια και τις συντάξεις, καθώς και των φορολογικών κλιμακίων, στα επίπεδα του 2025. Έχει επίσης προτείνει την περικοπή δύο αργιών, μια εξαιρετικά αντιδημοφιλής κίνηση. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι περικοπές είναι απαραίτητες για να μετριαστεί το έλλειμμα, που ανήλθε στο 5,8% του ΑΕΠ το 2024 – ένα ποσοστό που, όπως λέει, θα συνεχίσει να αυξάνεται χωρίς δράση.

Έτσι, έπειτα από το αδιέξοδο στις συζητήσεις γύρω από τις προτάσεις του για τον Προϋπολογισμό και απειλούμενος από ένα κοινωνικό κίνημα που ζητά "ολικό αποκλεισμό" της Γαλλίας από τις 10 Σεπτεμβρίου, ο Μπαϊρού αποφάσισε να καταφύγει στην ψήφο εμπιστοσύνης δύο μέρες νωρίτερα.

Οι οικονομολόγοι της Citigroup εκτιμούν ότι ο Γάλλος πρωθυπουργός, Φρανσουά Μπαϊρού, είναι απίθανο να επιβιώσει από την ψήφο εμπιστοσύνης στις 8 Σεπτεμβρίου και προειδοποιούν πως υπό σχεδόν οποιοδήποτε πιθανό σενάριο, η πολιτική αστάθεια και η πολιτική αδιαφάνεια που επικρατούν από το καλοκαίρι του 2024 πιθανότατα θα συνεχιστούν και η Γαλλία θα μπορούσε να συνεχίσει να μην ανταποκρίνεται στις δημοσιονομικές φιλοδοξίες των προηγούμενων κυβερνήσεων. Αυτό σημαίνει πως οι κίνδυνοι υποβάθμισης της πιστοληπτικής της αξιολόγησης είναι μεγάλοι.

Η ψήφος εμπιστοσύνης δημιουργεί σημαντική αβεβαιότητα, όπως τονίζει η αμερικανική τράπεζα. Πιθανότατα θα συνεχίσει να ασκεί αυξανόμενη πίεση στα spreads των ευρωπαϊκών ομολόγων και όχι μόνο των γαλλικών, ενώ οι πρόωρες εκλογές, αν και έχουν αποτιμηθεί λίγο πολύ, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκτόξευση των γαλλικών spreads προς τις 90-95 μονάδες βάσης και σε επίπεδα που είχαν βρεθεί κατά την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Όπως τονίζει η Citi, η ροή ειδήσεων από τη Γαλλία αποτελεί υπενθύμιση ότι οι πολιτικοί κίνδυνοι δεν έχουν εξαφανιστεί για τις ευρωπαϊκές μετοχές.

Οι αναλυτές θεωρούν ότι οι εξελίξεις στη Γαλλία θα μπορούσαν να αναζωπυρώσουν τη συζήτηση για τη βιωσιμότητα του χρέους. Όπως σημειώνει η Capital Economics, η απόφαση του Γάλλου πρωθυπουργού να προκηρύξει πρόωρη ψήφο εμπιστοσύνης είναι πολύ πιθανό να πυροδοτήσει την αντικατάστασή του από έναν ακόμη πρωθυπουργό ή (λιγότερο πιθανό) νέες βουλευτικές εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, το έλλειμμα του Προϋπολογισμού της Γαλλίας θα παραμείνει πολύ πάνω από το επίπεδο που απαιτείται για τη σταθεροποίηση του δείκτη χρέους. 

"Εδώ και καιρό υποστηρίζουμε ότι η Γαλλία οδεύει προς κάποια μορφή δημοσιονομικής προσαρμογής, επομένως τα ερωτήματα είναι πώς και πότε θα συμβεί και πόσο άτακτη θα είναι", τονίζει ο οίκος. Το timing ενός ισχυρού sell-off στα ομόλογα είναι δύσκολο να προβλεφθεί, κυρίως επειδή θα εξαρτηθεί εν μέρει από το πώς θα αλλάξει η όρεξη των επενδυτών για ανάληψη κινδύνου σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ωστόσο, συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι οι προοπτικές για το γαλλικό δημόσιο χρέος είναι πολύ κακές. Δεν θα μας εξέπληττε αν βλέπαμε την απόδοση του γαλλικού δημόσιου χρέους να κινείται πάνω από αυτήν του ιταλικού χρέους σύντομα", σημειώνει η Capital Economics.

Αξιοπιστία Fed και δημοσιονομικός κίνδυνο στις ΗΠΑ

Πέραν της Γαλλίας, στο ραντάρ είναι και οι εξελίξεις στις ΗΠΑ. Το γεγονός ότι η αξιοπιστία των κεντρικών τραπεζών ως asset τίθεται σε κίνδυνο, θα "κοστίσει" στις αγορές – άλλωστε θεωρείται πως έστω και με καθυστέρηση οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες, όπως οι Fed και ΕΚΤ, κατάφεραν να χαλιναγωγήσουν τελικά τον πληθωρισμό, γιατί οι αγορές τις "άκουσαν".

Οι συνεχιζόμενες απειλές για την ανεξαρτησία της Fed θα μπορούσαν να αυξήσουν περαιτέρω το ασφάλιστρο κινδύνου για τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, προειδοποιεί η Berenberg. Συνολικά, οι υψηλότερες μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό και τα ασφάλιστρα κινδύνου σημαίνουν ότι το μακροπρόθεσμο κόστος δανεισμού πιθανότατα δεν θα μειωθεί, ακόμη και αν η Fed μειώσει τα επιτόκια. Σε έναν κόσμο με μια πολιτικοποιημένη Fed, το μέλλον είναι πιθανό να είναι μια πιο απότομη καμπύλη αποδόσεων, όπου η πολιτική καταστέλλει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, αλλά τα οικονομικά θεμελιώδη μεγέθη διατηρούν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια υψηλά, τονίζει ο οίκος.

Παράλληλα, υπάρχει και ο δημοσιονομικός κίνδυνος στις ΗΠΑ, όπως επισημαίνει. Ακόμα και μετά τον υπολογισμό των δασμολογικών εσόδων, το έλλειμμα των ΗΠΑ αναμένεται να ξεπεράσει το 6% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια. Το καθεστώς ασφαλούς καταφυγίου και το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα βοήθησαν τις ΗΠΑ να δανειστούν με χαμηλότερα επιτόκια από ό,τι άλλες χώρες και να ανακάμψουν ταχύτερα και με μεγαλύτερη επιτυχία από τις οικονομικές κρίσεις σε σχέση με τους ομολόγους τους. Ωστόσο, όπως τονίζει η Berenberg, η διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και η ασταθής χάραξη πολιτικής του Τραμπ διακινδυνεύουν να χάσουν οι ΗΠΑ αυτό το προνόμιο.
Μέχρι στιγμής, η αντίδραση της αγοράς ήταν μέτρια, αλλά οι πολιτικές του Τραμπ δεν προμηνύουν καλά σημάδια για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές, προειδοποιεί ο οίκος. Η δημοσιονομική πολιτική είναι απλώς μη βιώσιμη. "Δεν αναμένουμε χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, αλλά ο κίνδυνος μιας τέτοιας κρίσης έχει αυξηθεί από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Τραμπ", τονίζει.

Η διόρθωση στο Χ.Α. και το δύσκολο δίμηνο μπροστά

Δεδομένου λοιπόν ότι ο Σεπτέμβριος είναι ένας δύσκολος ιστορικά μήνας για τις αγορές και φέτος λόγω και της πολιτικής κρίσης στη Γαλλία αναμένεται "επεισοδιακός", ενώ τον ακολουθεί ο ακόμα πιο δύσκολος Οκτώβριος, ο μήνας των κραχ στην ιστορία των αγορών. Οι αναλυτές προειδοποιούν για ένα δύσκολο δίμηνο μπροστά και για το Χ.Α., το οποίο ωστόσο έχει αναπτύξει ισχυρές άμυνες και έχει δει σημαντικές εισροές, στοιχεία που μπορούν να προσφέρουν ανθεκτικότητα. Το σημαντικό στοιχείο του τελευταίου διαστήματος, παρά τις διορθώσεις που καταγράφηκαν στα τέλη Αυγούστου, είναι ότι το ενδιαφέρον των επενδυτών έχει διαχυθεί και σε "μικρότερα" μέρη του ταμπλό, πέραν της υψηλής κεφαλαιοποίησης που πάντα "συγκεντρώνει" τα φώτα.

Δεδομένου του ότι, όπως λένε οι αθλητικογράφοι, "τα ρεκόρ είναι για να σπάνε" και καθώς μπαίνουμε στο παραδοσιακά "ζόρικο" δίμηνο Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου των παγκόσμιων κεφαλαιαγορών, οι Έλληνες συναλλασσόμενοι θα χρειαστεί να ακονίσουν εκ νέου τα αντανακλαστικά τους σε περίπτωση "εκπλήξεων" προερχόμενων κυρίως από το εξωτερικό, όπως επισημαίνει ο Πέτρος Στεριώτης, μέλος της βρετανικής Ομοσπονδίας Τεχνικών Αναλυτών.

Τόσο οι υψηλότερες αποτιμήσεις όσο και οι αξιόλογες μερισματικές διανομές προσφέρουν πλεονάζουσα ρευστότητα, την οποία οι επενδυτές μπορούν κατά το δοκούν να αξιοποιήσουν μέσω ευρύτερης διασποράς χαρτοφυλακίου και ενίσχυσης θέσεων στις διορθώσεις. Σε επίπεδο συναλλακτικών όγκων, ο Αύγουστος έθεσε πολύ καλές βάσεις για το τελευταίο φετινό τετράμηνο, με την προοπτική ακόμη υψηλότερων τζίρων να αποτελεί το λογικότερο σενάριο. Προσοχή όμως, όπως τονίζει ο αναλυτής. "Σεβόμενοι τήν σε όλα τα χρονικά επίπεδα ανοδική τάση της ελληνικής αγοράς, οι επενδυτές δεν πρέπει να ρίξουν τις άμυνες παρασυρόμενοι από την σχεδόν "αδιόρθωτη” άνοδο που ακολούθησε το χαμηλό των δασμών Τραμπ τον Απρίλιο", σημειώνει χαρακτηριστικά. 

Όσον αφορά τις τελευταίες μέρες του Αυγούστου οι οποίες "πίεσαν" το Χ.Α., οι αναλυτές επισημαίνουν πως αν και αναδείχτηκε και πάλι η υψηλή "ευαισθησία" της ελληνικής αγοράς σε διεθνείς αναταραχές, υποαποδίδοντας σε σχέση με τις μεγάλες αγορές της Ευρώπης στην πτώση, διατηρούνται οι θετικοί καταλύτες. Άλλωστε, όπως σημειώνουν, εκτός από το γεγονός ότι η ελληνική αγορά είναι έτσι και αλλιώς ευάλωτη λόγω ρηχότητας, το Χ.Α. επίσης προερχόταν από ένα ισχυρό ράλι το τελευταίο διάστημα, το οποίο και το είχε φέρει στην πρώτη θέση των αποδόσεων διεθνώς.

"Με ποσοστό κατοχής ελληνικών τίτλων πάνω από 70% από μέρους των ξένων επενδυτών και συμμετοχής κατά 65% στις συναλλαγές, ήταν αδύνατο να μείνει αλώβητο το ελληνικό χρηματιστήριο από μια γενικευμένη υποχώρηση των αγορών, που έχουν ήδη καταγράψει ιστορικά υψηλές επιδόσεις", σχολιάζει ο Δημήτρης Τζάνας, σύμβουλος διοίκησης της Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ. Άλλωστε, όπως προσθέτει, η καταγραφή των κερδών από μέρους των επενδυτών είναι αυτονόητη διαδικασία και η τακτική της εισόδου νέων κεφαλαίων, που έφτασε να γίνεται ακόμη και ενδοσυνεδριακά, είχε ημερομηνία λήξης. Πάντως, κατά τον ίδιο, τα θετικά στοιχεία του Χ.Α. διατηρούνται, με τις φετινές χρηματικές διανομές να αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5,5 δισ. ευρώ, τη στιγμή που η αύξηση του αριθμού των ενεργών μερίδων στις 33,7 χιλιάδες τον Ιούλιο είναι αξιοσημείωτη.

Ακόμη και στις πιο έντονες bull markets εμφανίζονται ευκαιρίες και διορθώσεις – αρκεί οι επενδυτές να είναι έτοιμοι να τις εκμεταλλευτούν, όπως σχολιάζει ο Ηλίας Ζαχαράκης της Fast Finance. Παρά τη διόρθωση, είναι ξεκάθαρο ότι το Χ.Α. καταγράφει μία από τις υψηλότερες "επενδυτικές θερμοκρασίες" της τελευταίας 25ετίας, όπως τονίζει. Οι νέοι κωδικοί εισόδου στο χρηματιστήριο αυξάνονται με γοργό ρυθμό και φρέσκο χρήμα ρέει καθημερινά στην αγορά. Ωστόσο, όπως παρατηρεί ο αναλυτής, οι υψηλές τιμές πολλών "βαριών" μετοχών οδηγούν ένα μέρος του κεφαλαίου σε τίτλους με χαμηλότερες αποτιμήσεις, με την προσδοκία ταχύτερων αποδόσεων. Πολλές μετοχές της περιφέρειας παραμένουν τεχνικά "μαζεμένες" και συσσωρευμένες, γεγονός που αφήνει περιθώριο για έντονες κινήσεις το επόμενο διάστημα.

H αφύπνιση της μεσαίας και μικρής κεφαλαιοποίησης ήταν μια αναμενόμενη εξέλιξη, όπως σχολιάζει και ο Μάνος Χατζηδάκης της Beta Securities. Η απόκλιση των αποτιμήσεων σε πολλές περιπτώσεις έδωσε την αφορμή ακόμα και σε ξεχασμένες εταιρείες να βγουν στο προσκήνιο και να διεκδικήσουν κάτι από το πάρτι ρευστότητας της ελληνικής αγοράς. Ο φετινός Αύγουστος, παρά τις διορθώσεις, εξέπληξε κυρίως για τη διατήρηση των συναλλαγών σε υψηλά επίπεδα όχι μόνο για την εποχή, καθώς τρέχει με μέση ημερήσια αξία συναλλαγών 242 εκατ. ευρώ, πολύ κοντά στα 259,7 εκατ. ευρώ του Μαρτίου, που αποτελούν ό,τι καλύτερο έχει να δείξει η ελληνική αγορά από τον Νοέμβριο του 2009 σε όρους συναλλακτικής δραστηριότητας. Μάλιστα η επίδοση αυτή έχει πραγματοποιηθεί χωρίς τη διάθεση σημαντικών πακέτων ή δημόσιων εγγραφών.