Του Νίκου Ρουσάνογλου

Τη στιγμή που η στεγαστική κρίση σοβεί και απαιτούνται γενναίες τομές για τη διευκόλυνση επενδύσεων μεγάλης κλίμακας για την τόνωση της προσφοράς νέων κατοικιών και δη κοινωνικού χαρακτήρα και τη δημιουργία υπεραξίας στην οικονομία με νέες επενδύσεις και σε άλλες κατηγορίες ακινήτων, πέραν της κατοικίας, φαίνεται πως κυβέρνηση και τοπική αυτοδιοίκηση ετοιμάζονται για ένα ακόμα "μπρα-ντε-φερ", μετά την υπόθεση του ΝΟΚ (Νέος Οικοδομικός Κανονισμός), που είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσει η οικοδομική δραστηριότητα για σχεδόν ένα χρόνο.

Στην αγορά αναφέρουν ότι η μέχρι σήμερα πολιτική και οι επιμέρους παρεμβάσεις στο σκέλος της πολεοδόμησης και της κατασκευής ακινήτων είναι αποκαρδιωτικές, με αποτέλεσμα όσοι επιθυμούν να επενδύσουν, να είναι "όμηροι" συμφερόντων και δικαστικών προσφυγών και αποφάσεων. Αυτό οφείλεται προφανώς σε νομοθετικές ρυθμίσεις που εκ των πραγμάτων θα δημιουργήσουν προβλήματα συνταγματικού και νομικού χαρακτήρα, όπως επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά με την απόφαση του ΣτΕ που κατάργησε τα "μπόνους" δόμησης και πλέον ωθεί την κυβέρνηση στον επανασχεδιασμό του οικοδομικού κανονισμού, με την ελπίδα ότι δεν θα επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος.

Ταυτόχρονα, ο κακός πολεοδομικός σχεδιασμός είναι εμφανής σε κάθε μεγάλο έργο, που απαιτεί πολυετείς προσπάθειες έως ότου "ωριμάσει" αδειοδοτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα δεκάδες έργα ανάπλασης πρώην βιομηχανιών, όπου η προσπάθεια να δοθεί νέα "ζωή" στα παλιά, ρυπογόνα "κουφάρια", δηλαδή σε ακίνητα που μόνο ως εστίες μόλυνσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος μπορούν να θεωρηθούν.

Μιλώντας στην ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αναφέρθηκε στην οργάνωση του δημόσιου χώρου ως την τρίτη μεγάλη μεταρρύθμιση που θα επιχειρήσει η κυβέρνηση. "Είναι εκείνη που θα επιτρέψει στον καθένα να ξέρει πού θα χτίσει, τι και με ποιους όρους, με βάση το ψηφιακό Κτηματολόγιο που το κράτος αποκτά για πρώτη φορά. Και με οδηγό έναν χωροταξικό σχεδιασμό κάθε περιοχής, που θα αποτρέπει τις αυθαιρεσίες και την άναρχη δόμηση. Και βέβαια με μοχλούς πολεοδομίες που, από -δυστυχώς- αρκετές φορές, εστίες εξυπηρετήσεων ή ακόμα και διαφθοράς, θα υπηρετούν την αληθινή τους αποστολή. Γι’ αυτό έχουμε πάρει τη δραστική απόφαση οι πολεοδομίες, ως προς το κομμάτι έκδοσης και ελέγχου των οικοδομικών αδειών, να φύγουν από τους Δήμους και να ενταχθούν οργανικά στην "Κτηματολόγιο ΑΕ".

Η μετακίνηση των Υπηρεσιών Δόμησης από την τοπική αυτοδιοίκηση είναι μια απόφαση που φαίνεται πως ελήφθη πριν από μερικούς μήνες και πλέον οδεύει προς υλοποίηση. Ωστόσο, ενώ ορισμένοι ανέμεναν ότι οι υπηρεσίες θα μεταφερθούν απευθείας στο Υπ. Περιβάλλοντος, εντούτοις αυτές θα ενσωματωθούν στο Κτηματολόγιο, που, όπως όλα δείχνουν, επίσης θα αναμορφωθεί οργανικά και λειτουργικά, προκειμένου να μπορέσει να υποστηρίξει, όχι μόνο την έκδοση νέων οικοδομικών αδειών, αλλά και ζητήματα αυθαίρετης δόμησης και χωροταξίας. Εκτός κι αν αυτές οι αρμοδιότητες μεταφερθούν όντως στο Υπ. Περιβάλλοντος.

Όπως φαίνεται ούτε η επιλογή της αναφοράς σε Κτηματολόγιο Α.Ε. ήταν τυχαία, καθώς ο φορέας έχει μετατραπεί σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου από το 2018. Η επαναφορά του σε καθεστώς Α.Ε. συμβαδίζει με την επικείμενη ολοκλήρωση της κτηματογράφησης της χώρας και την μετατροπή του συνόλου των παλιών υποθηκοφυλακείων σε κτηματολογικά γραφεία.

Οι παθογένειες των Υπηρεσιών Δόμησης είναι γνωστές. Ακραία υποστελέχωση ακόμα και στους μεγαλύτερους δήμους της χώρας, περιθώριο για συναλλαγή και διαφθορά, μηδενικός έλεγχος αυθαιρέτων και φυσικά πολύ χαμηλή βαθμολόγηση στην πρόσφατη αξιολόγηση των πολιτών για την δημόσια διοίκηση, φαίνεται πως αποτελούν τους λόγους για την επιλογή αυτή της κυβέρνησης.

Πηγές της αγοράς αναφέρουν ότι, ως ένα βαθμό, αυτή η κατάσταση δεν ήταν βιώσιμη. Σε ημερίδα των εργαζομένων στις Υπηρεσίες Δόμησης, πριν από μερικούς μήνες, είχαν παρουσιαστεί στοιχεία, όπως ότι μόλις το 55% των 325 δήμων της χώρας διαθέτουν ενεργή Υπηρεσία, ακριβώς λόγω της υποστελέχωσης. Σε πολλές από τις υπόλοιπες, απασχολούνται από 1 έως 3 μηχανικοί, ενώ σε άλλες οι άνθρωποι αυτοί εργάζονταν για περισσότερους από έναν δήμο (π.χ. η Υπηρεσία Δόμησης Πειραιά, που καλύπτει 10 δήμους). Ως εκ τούτου, δεν ενεργοποιήθηκαν ποτέ οι έλεγχοι που προβλέπονται στο νόμο, για το 30% των οικοδομικών αδειών που εκδίδονται χωρίς προέγκριση, ή το 10% των "τακτοποιημένων" αυθαιρέτων.

Στην αγορά αναφέρουν ότι έχει ήδη δημιουργηθεί η νέα γενιά αυθαιρέτων, που δεν μπορούν να τακτοποιηθούν από τους υφιστάμενους νόμους, που ορίζουν ότι όποια αυθαιρεσία ή παράβαση έχει σημειωθεί από το 2011 και μετά, δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί. Προεξοφλούν δε νέα παρέμβαση για τον σκοπό αυτό, καθώς, όπως έχει ήδη καταστεί σαφές, δεν μπορεί να υπάρξει μαζική κατεδάφιση, αλλά ούτε και είσπραξη των σχετικών προστίμων, ιδίως αν πρόκειται για μεμονωμένους μικροιδιοκτήτες.

Το σίγουρο είναι ότι η σημερινή κατάσταση δεν ήταν διατηρήσιμη χωρίς αλλαγές, κάτι που φάνηκε με τις περιπτώσεις εκτεταμένης διαφθοράς στις πολεοδομίες Χαλκιδικής και Ρόδου, που μάλιστα δεν θεωρούνται μεμονωμένα περιστατικά.

Υπενθυμίζεται ότι το 2010 οι πολεοδομίες έφυγαν από την αρμοδιότητα των νομαρχιών και ανατέθηκαν στους "καλλικρατικούς" δήμους. Η τωρινή πρόθεση να επιστρέψουν στην κεντρική κυβέρνηση έχει την στήριξη κι ενθάρρυνση του ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος), ως μια μεταρρύθμιση που είναι απαραίτητη, με τον πρόεδρο κ. Γιώργο Στασινό να τονίζει "δεν μπορεί μια οικοδομική άδεια να εκδίδεται ή όχι, ανάλογα με τον εκάστοτε δήμαρχο, ή τον υπάλληλο". Σύμφωνα με τον ίδιο, όταν οι πολεοδομίες ανήκουν στους Δήμους, οι Δήμαρχοι θεωρούν ότι έχουν κάθε αντίστοιχη εξουσία προς τους πολίτες. Κατά τον κ. Στασινό, δεν γίνεται τα θέματα δόμησης να εξαρτώνται από τοπικά συμφέροντα και μικροπολιτικές "και η κυβέρνηση να μην τους παίρνει αυτή την αρμοδιότητα, κάτι που θα έπρεπε να είχε κάνει μέσα σε μία ημέρα".

Ασφαλώς, ήδη αρκετοί δήμοι ετοιμάζονται για αντιδράσεις. Ήδη μάλιστα ετοιμάζουν προσφυγή στη δικαιοσύνη για αντισυνταγματική ρύθμιση. Μερίδα δημάρχων, ιδίως όσοι εντάσσονται στο "στρατόπεδο" των προσφυγών ενάντια στις διατάξεις του ΝΟΚ, θεωρούν ότι η κίνηση αυτή είναι η απάντηση-εκδίκηση της κυβέρνησης στην "κατά κράτος ήττα της" στην σχετική υπόθεση και επισημαίνουν ότι τα περιστατικά διαφθοράς είναι περιορισμένης κλίμακας. Σε ανάρτησή του, ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, τονίζει ότι "η κυβέρνηση αφαιρεί από τους Δήμους το πολεοδομικό εργαλείο, λίγο καιρό μετά την παρέμβασή μας για την αποτροπή της τσιμεντοποίησης μέσω του ΝΟΚ".